Da Vreizh-Izel,
          ur breton a Vreizh-Uhel

Bro an dud dir hag al lannoù
Ma’z on pell eus da draoniennoù
          Ganet un deiz,
Da yezh aour, koant ’vel na zo ket
Me ma-unan, ’meus he desket
Gant levenez ha karantez.

’Meus he desket ’vit da…

    priz kentañ e Kenskrivadeg Gwengamp 1900,
    da’m skolaerien

O brezhoneg va yezh, o yezh meurbet-karet,
Aet ken don em c’halon, ha ken start em spered,
E pelec’h e kavin komzoù a-walc’h c’hwek
    Evit ho meuliñ, brezhoneg !

Ur yezh a zo labour tenn ha padus ur ouenn,…

   d’an Ao. Mouelig, mestr-skol

Breizhiz zo bet a-viskoazh gwazed pront ha nerzhus,
Ha pa redont d’an emgann ’int peulvaned spontus ;
Outo netra n’hell herzel, trec’h a rankont bezañ :
O feiz, ho hardizhiegezh a ra d’an holl krenañ.

Breizhiz a zalc’h d’o gizioù gant un doujañs…

diviz etre ur vamm-gozh, he douarenez, ur skolaer, ur soudard, Visant hag ur person.

    Prezeg ar vro a y-a da goll !
Tud skañv a benn, tud hanter foll,
A lous, gant o gerioù gallek,
Komz hon tadoù, ar brezhoneg.
Bretoned, lâromp mezh dezhe !
Breizh o dinac’h ’vit bugale.
– C’hwi a c’…

    da lâret eo, ar pevar prezeg a Vreizh : hini Leon, hini Sant Brieg, hini Kernev, hini Gwened

  Ar mem’ tad en devoe ganet
Ar mem’ mamm en devoe maget
Job, Ivon, Guillou ha Yann,
Tud dispartiet a vihan.
Kuitaat a rejont ti o zad
’Vit monet da glask chañs* vat.    [W chanche] 
Int a…

war ton* Son ar c’hafe    [sic] 

Pa zistroas Fañch d’e vro,
Ne gouie mui brezhoneg,
Ne gouie, war e veno,
Nemet chaokat galleg.

Edeur gant ar gwinizh,
El leur p’en em gavas,
Hag evel ur bourc’hiz
Fañch, lorc’hek, a stouas.

d’an Ao. Ar Berre, barzh abalor

AR WASKERIEN

Ar brezhoneg prim d’ar marv !
Hiviziken den n’he gomzo...

En ilizioù hag er skolioù,
D’ar galleg holl, va zudigoù.

Ho peleien pa brezegint
Galleg flour deoc’h a zistagint…

Savet abred, ur wenanenn
A zistroe d’he c’hest laouen
Gant ur bec’h mel he doa kavet,
Dre ar pradoù, war gant boked.
Ganti ’n em gav ar gelienenn
A lavar dezhi « Penn-sodenn !
Atav emaout o labourat,
Hep na deu dit netra a vat.
Perak poaniañ, evel ma rez,
’Vit ur rouanez didalvez ?
Mar karfes heuilhañ va c’helenn
Ha labourat ’…

   I

Des hommes éloignés du sol de leurs ancêtres,
Par force, par devoir, ou par un vague ennui,
A vous, chefs du troupeau, nos évêques, nos prêtres,
Ces Bretons inquiets écrivent aujourd’hui.

    II

Est-il vrai ? Dans les bourgs et les plus humbles…

   I

Des hommes éloignés du sol de leurs ancêtres,
Par force, par devoir, ou par un vague ennui,
A vous, chefs du troupeau, nos évêques, nos prêtres,
Ces Bretons inquiets écrivent aujourd’hui.

    II

Est-il vrai ? Dans les bourgs et les plus humbles…

   I

Des hommes éloignés du sol de leurs ancêtres,
Par force, par devoir, ou par un vague ennui,
A vous, chefs du troupeau, nos évêques, nos prêtres,
Ces Bretons inquiets écrivent aujourd’hui.

    II

Est-il vrai ? Dans les bourgs et les plus humbles…

Brezhoneg, yezh santel, dit e fell din kanañ
Eus a greiz va c’halon va meuleudi granañ :
Ra nijo da c’herioù sonus war va zelenn
’Vel richan an eostig diwar veg an dervenn !

Keit ha m’heller toullañ noz an amzerioù bell
E klever da gomzoù gant kounnar o sevel,
Komzoù pounner, krozus, garv ’vel ar Gelted…

Ur vro dispar a lugern e-touez an holl vroioù,
Luskellet en he huñvre gant mouezh don ar morioù,
Paket he fenn intañvez en ur gouel mougenn c’hlas,
Hag o son war un delenn hirvoudus ’vel ur c’hlaz.

Koulskoude he deus mibien gant Doue dibabet,
Dre ma oant tud galloudus, da ziwall harz ar bed ;
Netra…

Poent bras eo d’ar Vretoned a fell dezho e chomfe o yezh bev, enebiñ ouzh ar gerioù divrezhonek a deu, nebeut-ha-nebeut, d’en em ruzañ en hor yezh, en ur vougañ ar gwir vrezhoneg.

Daoust ha ne glevit ket bemdez, en-dro deoc’h, gerioù evel ar re-mañ : parlant — kaozeal — jamez — pousier — kontantamant — vizaj — sertenamant — koler —…

Al levr-mañ a ginnigan da’m zad, da’m breudeur ha da’m c’hoarezed ; re ziwezhad ’on, siwazh ! d’her c’hinnig da’m mamm ger pehini hor gortoz holl er Baradoz.

Her c’hinnig a ran, ouzhpenn, d’an Aotroù A. Le Stum en deus bet ar vadelezh da reiñ din an dorn evit skrivañ an tonioù a zo ennañ, ha d’an Aotrounez F. Vallée (ar barzh Abherve…

ARVOR, — Bro e-harz ar mor, pe Breizh-Izel

BARZH, — Kaner, pe an hini a ra kanaouennoù.

BARZHONEG, — Kanaouenn vras.

BREIZHAD, — Den ginidik eus a Vreizh, pe Breton.

KARADEG, — Karus, kaezh.

KER, —…

Bro nerzhus an dud dir ! Bro galet ar reier !
’Vidon da vout ganet pell diouzh da lanneier,
Da Vrezhoneg, yezh aour, koant evel na zo ket,
Me, ma-unan, en daouzek miz, ’meus he desket.

’Meus he desket, o Breizh-Izel ! ’vit da ganañ,
’Vit da veuliñ ’vel m’eo dleet, hag entanañ,
Dre va sonetennoù, kalon da…

          da Yann Kerper (Choleau)

« Va daoulagad skuilhit daeroù,
An teatr breton zo marv !
Ha douaret e vo warc’hoazh
A-raok an deiz, siwazh ! siwazh ! »

N’en deus ket pell setu penaos
E hirvoude da hanternoz
’Kreiz un huñvre foll ha direizh
Ur skrivagner brudet…

Cher compatriote, 

    Ainsi, grâce à vous, notre cher pays de Tréguier aura son poète ; et les chants que vous avez au cœur, c’est dans notre vieille langue bretonne que vous voulez les dire d’abord. Vous avez bien raison. La poésie est chose du passé ; il est des temps où mieux valent les morts que les vivants, et ceux qui ont un…

    d’an Ao. de l’Estourbeillon, kannad ar Morbihan, rener Kevredigezh Broadus Vreizh, kinniget gant doujañs

Eus a bep korn a Vreizh-Izel
E sav, douget gant an avel
Keleier doanius, forzh klemmoù,
A wask siwazh ! hor c’halonoù.

Ur brezel kalet ha diaoulek
Zo graet d’hor yezh,…

Holl Vreizhaded a c’houenn vat,
Klevit ur ger, tud Breizh-Izel :
« Da* chomo pep unan Breizhad,    [Ra ?]
Dre-holl, bepred, betek mervel !

Broiz, bezit ’vel ho tadoù,
Eeun ha gwirion e pep tachenn ;
Lakit enor ’raok ar madoù,
It e pep lec’h uhel ho penn.

Dalc’hit…

    d’an Ao. Abad Perrot

Na me ’garfe e ve va mouezh
Klevet e Breizh e pep parrez !

O va bro gaer a Vreizh-Izel,
Bro ar Varzhed, douar santel,
Ar Gall a c’hoanta touellañ
Da vugale ’vit o zrellañ.

’Vit lazhañ da spered kristen
Ennout aet…

     embannet e Breizh divarvel :

Yezh a gane gwechall war o zelennoù dir
Aneurin ha Gwenc’hlan, Ossian ha Merzhin !
Yezh a gan hirie c’hoazh en o gwerzioù lirzhin
Howa-Môn ha Berthou, Gwynn Jones ha Taldir !

Setu ’neus c’hoant ar Gall da’z mougañ en hon Breizh !
…

Piv ’lavar ez eo marv e Breizh
Spered ar re gozh hag o feiz,
Hag e kollomp hon yezh bep deiz ?

Piv ’lavar ’vezo ar Galleg
A drec’ho war ar brezhoneg,
War an derv kalet an haleg ?

Bev mat eo spered hon zadoù,
Ha keit hag ar bed e pado
Rak mui her karomp ’vit madoù…